Belediye organları arasındaki ilişkiler başlıklı bu yazımızı geçmeden önce belediye organlarını sıralayacak olursak bunlar belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanı olarak sayılabilir. (5393 Sayılı Belediye Kanunu: md.3
Belediye başkanı, meclis ve encümen arasında bir ast ve üst ilişkisinden bahsedilemez. Organlar birbirine emir ve talimat veremez.
Kanunlarla Belediye idaresine verilen görev ve yetkilerin hangi organ tarafından kullanılacağı yine kanunda gösterilmiştir.
Başkan ve Meclis İlişkisi: Belediye başkanı ve Belediye meclisi, belediyenin en yetkili üç organından ikisidir. Belediye Meclisi karar, Belediye başkan ise yürütme organıdır. Her iki organın seçimi de normal şartlarda doğrudan halk tarafından yapılmaktadır. Belediye meclis üyeliği için yapılan seçimde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi; belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. Bu seçim sisteminden dolayı, belediye meclisinin oluşumunda genellikle belediye başkanının bağlı olduğu siyasi partinin çoğunluğu sağladığı görülmektedir. Bu durum, belediye başkanına karar alma aşamasında avantaj ve güç sağlamaktadır. (Azaklı ve Özgür, 2005)
Belediye meclisi, seçim sonuçlarının ilânını takip eden beşinci gün belediye başkanının başkanlığında kendiliğinden toplanır. Meclis bu toplantıda, üyeleri arasından, gizli oyla meclis birinci ve ikinci başkan vekili ile en az iki kâtip üyeyi ilk iki yıl için görev yapmak üzere seçer. İlk iki yıldan sonra seçilecek başkanlık divanı yapılacak ilk mahallî idareler seçimlerine kadar görev yapar. Başkanlık divanı seçimi üç gün içinde tamamlanır. Meclise belediye başkanı, katılamaması durumunda meclis birinci başkan vekili, onun da katılamaması durumunda ikinci başkan vekili başkanlık eder. Ancak yıllık faaliyet raporunun görüşüldüğü meclis toplantısı meclis başkan vekilinin başkanlığında yapılır. Başkanlık divanında boşalma olması durumunda kalan süreyi tamamlamak üzere yenisi seçilir. Belediye meclisi, her ayın ilk haftası, önceden kararlaştırılan günde toplanır. Meclis, resmî tatile rastlayan günlerde çalışmasına ara verebilir. Belediye meclisi her yıl bir ay tatil kararı alabilir. Bütçe görüşmesine rastlayan toplantı süresi en çok yirmi gün, diğer toplantıların süresi en çok beş gündür. Mutat toplantı yeri dışında toplanılmasının zorunlu olduğu durumda üyelere önceden bilgi vermek kaydıyla meclis başkanının belediye sınırları içerisinde belirlediği yerde toplantı yapılır. Ayrıca, toplantının yeri ve zamanı mutat usullerle belde halkına duyurulur. Meclis toplantıları halka açıktır. Meclis başkanının veya üyelerden herhangi birinin gerekçeli önerisi üzerine, toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla kapalı oturum yapılmasına karar verilebilir. Meclis görüşmeleri görevlilerce tutanağa geçirilir, başkan ve kâtip üyeler tarafından imzalanır. Toplantılar, meclisin kararıyla sesli ve görüntülü cihazlarla da kaydedilebilir. Belediye başkanı, acil durumlarda lüzum görmesi halinde belediye meclisini bir yılda üç defadan fazla olmamak ve her toplantı bir birleşimi geçmemek üzere toplantıya çağırır. Olağanüstü toplantı çağrısı ve gündem en az üç gün önceden meclis üyelerine yazılı olarak duyurulur ve ayrıca mutat usullerle ilan edilir. Olağanüstü toplantılarda çağrıyı gerektiren konuların dışında hiçbir konu görüşülemez. Belediye meclis gündemi belediye başkanı tarafından belirlenir ve üyelere en az üç gün önceden bildirilir. Ayrıca çeşitli usullerle de halka duyurulur. Belediye Meclisi, Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır, Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar alır, Ancak karar yeter sayısı, üye tam sayısının dörtte birinden az olamaz, Oylamada eşitlik çıkması durumunda meclis başkanının bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Gizli oylamalarda eşitlik çıkması durumunda oylama tekrarlanır. Eşitlik bozulmaması durumunda meclis başkanı tarafından kur’a çekilir. Belediye Başkanı, Meclis görüşmelerini idare eder ve mecliste alınan kararların ilanı ile tebliğini sağlayarak meclis çalışmalarını sona erdirir. (5393 Sayılı Belediye Kanunu: md.19–23).
Belediye meclisinin, başkan ile olan ilişkisinde bilgi edinme ve denetim yetkisi vardır. Belediye meclisi bu yetkisini faaliyet raporunu değerlendirme, denetim komisyonu, soru, genel görüşme ve gensoru yoluyla kullanır. Bilgi edinme ve denetim yetkisi kapsamında ilk olarak, meclis üyeleri, meclis başkanlığına önerge vererek belediye işleriyle ilgili konularda sözlü veya yazılı soru sorabilir. Soru, belediye başkanı veya görevlendireceği kişi tarafından sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılır. İkinci olarak, meclis üyelerinin en az üçte biri, meclis başkanlığına istekte bulunarak, belediyenin işleriyle ilgili bir konuda genel görüşme açılmasını isteyebilir. Bu istek meclis tarafından kabul edildiği takdirde gündeme alınır. Üçüncü olarak, meclis üye tam sayısının en az üçte biri oranındaki üyenin imzasıyla belediye başkanı hakkında gensoru önergesi verilebilir. Gensoru önergesi, meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyu ile gündeme alınır ve üç tam gün geçmedikçe görüşülemez. Son olarak da Belediye başkanınca meclise sunulan bir önceki yıla ait faaliyet raporundaki açıklamalar, meclis üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğuyla yeterli görülmezse yetersizlik kararıyla görüşmeleri kapsayan tutanak, meclis başkan vekili tarafından mahallin mülkî idare amirine gönderilir. Vali, dosyayı gerekçeli görüşüyle birlikte Danıştaya gönderir. Yetersizlik kararı, Danıştayca uygun görüldüğü takdirde belediye başkanı, başkanlıktan düşer. (5393 Sayılı Belediye Kanunu: md.26). Meclis, bu şekilde başkanı denetleme yetkisini elinde tutmaktadır.
Belediye başkanının hazırlayacağı yıllık çalışma raporlarında, nelerin yer alacağı Belediye Kanunu’nun 38. maddesinde belirtilmektedir; ‘belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak’. Belediye başkanları, yerel yönetimler genel seçimlerinden itibaren altı ay içinde stratejik plânı hazırlamakla yükümlü kılınmıştır. Gerek belediye bütçesi, gerek belediyenin faaliyetleri ve gerekse de personelin performans ölçütleri hazırlanan bu stratejik plana uygun olacaktır. Dolayısıyla belediye başkanlarının değerlendirme kriterleri, sadece hazırlamış oldukları faaliyet raporu değil, bütçenin de dayanağını oluşturan stratejik plan olarak belirlenmiştir.
Başkan ve meclis arasındaki ilişkide son olarak; belediye başkanının veto yetkisi üzerinde durulabilir. Belediye başkanları, hukuka aykırı gördükleri meclis kararlarını, gerekçesini de belirterek yeniden görüşülmek üzere beş gün içinde meclise geri gönderebilirler. Başkanın yeniden görüşülmesini istemediği kararlar ile yeniden görüşülmesini isteyip de belediye meclisi tarafından üye tam sayısının salt çoğunluğuyla tekrar kabul edilen kararlar kesinleşmiş olur. Belediye başkanlarının, meclisin ısrarı ile kesinleşen kararlar aleyhine on gün içinde idarî yargıya başvuru hakkı saklıdır. Ayrıca, kesinleşen kararlar kesinleştiği tarihten itibaren en geç yedi gün içinde mahallin en büyük mülkî idare amirine gönderilir. Mülkî idare amirine gönderilmeyen kararlar yürürlüğe girmez. Mülkî idare amiri hukuka aykırı gördüğü kararlar aleyhine on gün içinde idarî yargıya başvurabilir. Kesinleşen meclis kararlarının özetleri yedi gün içinde uygun araçlarla halka duyurulur (5393 sayılı Belediye Kanunu, md.23).
KAYNAKLAR
AZAKLI, Sedat ve Hüseyin ÖZGÜR (2005), Belediye Organları ve Organlar Arası İlişkiler: Başkan, Meclis ve Encümen, Nobel Yayın Dağıtım, s. 297–319, Ankara.
⇒ iscimemur.net’i twitter da takip etmek ister misiniz? Tıklayın
gerçekten güzel bilgiler paylaşılıyor, belediye ile ilgili merak ettiğimiz konulara kolayca ulaşabileceğimiz bir sayfa emeği geçen herkese teşekkürler.