Borçlar Kanununun 440 ıncı maddesinde yer alan ölüm yardımının uygulanışında dikkat edilecek hususlar

Borçlar Kanununun 440 ıncı maddesinde yer alan ölüm yardımının uygulanışında dikkat edilecek hususlar

Borçlar Kanununun 440 ıncı maddesi işçi personelin mali hakları arasında yer alması ve emredici bir hüküm içermesine rağmen çoğu işçi-işveren tarafından pek bilinmeyen bir husustur.

Esasında tamda bu noktada işçi sendikalarına büyük görev düşmektedir. Zira böyle bir hakkın varlığından vefat eden işçinin yakınlarının haberdar olması pek mümkün olmadığı gibi, kayıplarından dolayı acılı olan ailenin bunu düşünüp talep etmesi de pek olası değildir.

 Yazımızın konusu Borçlar Kanununun “İşçinin ölümü” başlıklı 440 ıncı maddesi olup madde metni aşağıdaki gibidir.

“Sözleşme, işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer. İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür.”

Mezkur madde işçiyi, hizmeti beş yıla kadar olanlar ve hizmeti beş yıldan uzun sürenler olarak ikiye ayırmıştır.

Hizmeti beş yıla kadar olan işçinin vefatı durumunda işverenin ödemesi gereken ölüm yardımı işçinin bir aylık ücreti iken hizmeti beş yıldan daha fazla olan işçilerin ölümü halindeyse bu tutar işçinin iki aylık ücreti olacaktır.

Asgari çalışma süresi şartı var mı?

Bu yardımdan maddede belirtilen kişilerin yararlanması için asgari bir çalışma süresi şartı yoktur. Yani işçi işe yeni girmiş olsa bile, işçinin vefatı halinde bu tutarın ödenmesi gerekir.

Ayrıca ölüm tazminatına hak kazanılmasında iş sözleşmesinin belirli/belirsiz ya da kısmi süreli olması herhangi bir farklılık oluşturmamaktadır.

Ölüm yardımı nasıl hesaplanır?

Ödenecek tutar işçinin son yevmiyesinin hizmetine göre 30 veya 60 ile çarpılması suretiyle bulunacak, ücret eklentileri dikkate alınmayacaktır.

Örneğin asgari ücret ile çalışan bir işçinin vefatı halinde işverenin ödemesi gereken ölüm yardımı tutarı;

Hizmeti 5 yıla kadar olanlar için 447,15 X 30= 13.414,50 TL,

Hizmeti 5 yıldan fazla olanlar için 447,15 X 30 X 2= 26.829,00 TL’dir.

Hesaplamada 1 Temmuz 2023-31 Aralık 2023 tarihleri arasında geçerli olan asgari ücret dikkate alınmıştır.

Toplu İş Sözleşmesinde ölüm yardımına ilişkin hüküm varsa;

İşçinin bireysel ya da toplu iş sözleşmesinde ölüm yardımıyla ilgili bir madde bulunması bu ödemenin yapılması zorunluluğunu değiştirmez. İşveren her halükarda Borçlar Kanununun 440 ıncı maddesine göre ödemesi gereken tutarı ödemek zorunludur. Zira mezkur madde emredici bir hüküm içerir.

Eğer bireysel ya da toplu iş sözleşmesinde ölüm yardımıyla ilgili bir madde varsa ve bu maddenin uygulanması da Borçlar Kanununun ilgili maddesine bağlanmamışsa işçinin yakınlarına sözleşmeden kaynaklı ölüm yardımı da ayrıca ödenmelidir.

Ölüm yardımından kesilecek yasal kesintiler

Bu yardımlardan 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasına istinaden Gelir Vergisi kesintisi yapılamaz.

Ancak mevzuatımızda damga vergisine ilişkin herhangi bir istisnai hüküm bulunmadığından ödenecek tutarın binde 7,59’u damga vergisi olarak kesilir.

Ödemeyi yapacak olan işveren eğer bir kamu kurumuysa veraset ve intikal vergisinden muaf olacağı için söz konusu ölüm yardımından veraset ve intikal vergisi de kesilmeyecektir.

Fakat işveren kamuya ait veya kamu ile ilgili bir şirket olmasına rağmen kurumlar vergisine tabi ise ilgili şirket, 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 3 üncü maddesinin a ve b fıkralarında sayılan kuruluşlar kapsamına girmeyeceğinden, veraset ve intikal vergisine tabi olacaklardır. Dolayısıyla bu şirketler vefat eden işçisinin yasal mirasçılarına ödeyeceği ölüm yardımını veraset ve intikal vergisine tabi tutacaktır.

Veraset ve intikal vergisi oranı %5 olup tevkifat yapıldıktan sonra tevkif edilen miktarın bir hafta içinde vergi dairesine ödenmesi gerekir.

İsa ARAS

Trabzon Büyükşehir Belediyesi

Yazarın tüm yazıları için tıklayın

www.iscimemur.net Whatsapp kanalımız yayında. Kanalımızı Whatsapp üzerinden takip ederek paylaşımlarımıza anında ulaşabilirsiniz.

Kanal yöneticileri de dahil hiçbir takipçi numaranızı veya kimliğinizi görüntüleyemez.

Whatsapp Kanalımıza katılmak için tıklayın…

Telegram kanalımıza katılmak için tıklayın >> t.me/iscimemurnet

iscimemur.net’i twitter da takip etmek ister misiniz? Tıklayın