Emekli Olan Veya Vefat Eden Memur ve İşçilere Ödenecek Yolluk Tazminatı Nedir, Nasıl Hesaplanır?

6245 sayılı Harcırah Kanunu’na istinaden; emekliliğini isteyen veya resen emekli edilen memur ve işçi personele, önceki tabirle, emekli yolluğu ödenmekte idi. Bu Kanuna istinaden ödenen emekli yolluk ödemesi birçok suiistimale uğratıldığından nihayet 2003 yılında 4969 sayılı Kanunun 1. maddesi ile kaldırılmıştır.

Suiistimale basit bir örnek vermek gerekirse örneğin İstanbul’un Fatih ilçesinde çalışan ve ikamet eden bir personel emekli olmaya yakın veya emekli dilekçesini verdiğinde ikametine en uzak yerlerden olan Kars- Van- Hakkari gibi doğu illerindeki bir muhtardan ikametgâh almakta, o ikamete istinaden de emeklilik yolluğu talep etmekteydi. Doğu illerinde görev yapanlar ise bu sefer batıda bir ilden ikametgâh alma peşine düşüyordu. (2003 yılında şimdiki gibi MERNİS sistemi de mevcut değildi) Elbette bu durum herkes için geçerliymiş gibi genelleme yapmakta doğru olmaz. Fakat bazı kişilerce yapılan bu suiistimaller nedeniyle kanun koyucu bu ödemeye bir düzenleme getirme zorunluluğunu hissetmiştir.

Bu şekil usulsüzlüklere dur demek için kaldırılan emekli yolluğu yerine aynı Kanunun 2. maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 1. maddesine (D) bendi eklenerek emekli olanlara emeklilik tazminatı adı altında tazminat ödemesi kararlaştırılmıştır.

4969 sayılı Kanun’la 375 sayılı KHK’ya eklenen 1/D bendinin ilk halinde “…Beşyüz Türk lirası ödenir” ifadesi varken bu hüküm 6111 sayılı Kanunun 118. maddesi ile değiştirilerek bunun yerine  “…(12105) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar tazminat olarak ödenir” hükmü getirilmiştir.

375 sayılı KHK’nin 1 maddesinin D) bendi aşağıdaki gibidir.

“D) (A) bendi kapsamına giren personel ile 22.1.1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli (II) sayılı cetvelde yer alan personel ve kamu kurumlarında işçi olarak istihdam edilenlerden; emekliliğini isteyen veya emekliye sevk olunanlara, haklarında toptan ödeme hükümleri uygulananlara, emekli iken yeniden hizmete alındıktan sonra cezaen olmamak üzere görevlerine son verilenlere, kendi kusurları olmaksızın sözleşmesi feshedilen veya hizmet sürelerinin bitiminde ayrılan sözleşmeli subay, sözleşmeli astsubay, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş ve erler ile terhis olan yedek subaylara, yedek astsubaylara ve bunlardan görevde iken ölenlerin kanuni mirasçılarına damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tâbi tutulmaksızın (12.105) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarında tazminat ödenir.”

Ancak hükümetle yetkili memur sendikaları arasında yapılan sözleşmelerle veya hakem kurulu kararı ile bu rakam 13558 olarak belirlenmiştir.

2020-2021 yılı Hakem Kurulu kararında;

“Emekli Olanlara Ödenen Tazminat

Madde 9) 375 sayılı KHK’nın 1. Maddesinde D) bendinde yer alan 12105 gösterge rakamı 13558 olarak uygulanır” ifadesi yer almıştır.

Yukarıda verilen bilgilere istinaden;

1) Memur statüsünde görev yapan personelin emekli olması halinde 13558 gösterge rakamı ile memur maaş katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutar emeklilik tazminatı (emekli yolluğu) olarak kendisine ödenecektir.

2021 yılı birinci dönem memur maaş katsayısı 0,165786 olduğundan;

0,165786 * 13558 = 2.247,73 TL (Brüt tutar) Bu tutardan binde 7,59 damga vergisi yani 17,06 TL olarak indirildikten sonra net 2.230,67 TL emekli olan kişiye ödenecektir.

2) Memur statüsünde çalışmakta iken vefat eden memur personelin kanuni mirasçılarına da hisseleri oranında bu tutarın ödenmesi gerekmektedir.

3) Kadrolu işçi statüsünde çalışan işçi personelin emekli olması halinde ise İşçi Sendikası ile İşveren arasında yapılan Toplu Sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı durumlarda 12105 sabit gösterge rakamı ile memur maaş katsayısının çarpımı sonucu bulunan rakam ödenecektir.

2021 yılı birinci dönem memur maaş katsayısı 0,165786 olduğundan;

0,165786 * 12105 = 2.006,84 TL (Brüt tutar) bu tutardan binde 7,59 damga vergisi yani 15,23 TL indirildikten sonra kişiye net 1.991,61 TL ödenecektir.

4) İşçi personelin çalışmakta iken vefatı halinde de bu rakam kanuni mirasçılarına hisseleri oranında ödenir.

Şimdi akla memura ödeme yaparken memur maaş katsayısı 13558 ile çarpılıyorken işçiye ödeme yapılırken memur maaş katsayısı bu sefer neden 12105 ile çarpılıyor sorusu gelebilir. İzahı ise 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa istinaden Memur ve Sözleşmeli Personel adına hükümetle Memur sendikaları arasında yapılan Toplu sözleşme hükümleri memur ve Sözleşmeli Personelleri kapsamaktadır.  İşçi personel bu kapsamda değildir. Kapsam dâhilinde olmadığından 375 sayılı KHK’daki gösterge rakamı esas alınacaktır.

Bazı işçi toplu sözleşmelerinde işçilere 6245 saylı Kanuna göre harcırah ödenir denmekte ve bu hükme istinaden de 13558 rakamı üzerinden emekli tazminatı istenmektedir. Ancak yukarıda bahsettiğimiz gibi 6245 sayılı Kanundaki emekli yolluğu kaldırıldığından bu talep doğru değildir.

5393 sayılı Kanunun 49. maddesine istinaden sözleşmeli personel olarak istihdam edilenlerle ilgili; gerek bahsi geçen KHK’da, gerekse Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslarda, Toplu Sözleşmelerde veya şahsi sözleşmelerinde emeklilik tazminatı (emekli yolluğu) ile ilgili bir düzenleme olmadığından sözleşmeli personelin emekli olması veya vefatı halinde bu tazminat kendilerine veya yasal mirasçılarına ödenmeyecektir. Aynı şekilde Belediye şirketleri de bu KHK kapsamında olmadığından onlara da emeklilik tazminatı ödenmeyecektir. 

Emekli olan memur personele ödenecek emeklilik tazminatı tahakkukunun ekine Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliğine istinaden emekli onay belgesi konulması yeterli olacakken, işçi personel tahakkuku ekine emeklilik onay belgesi ile SGK’dan alacağı emekliliği hak ettiğine dair belgenin birlikte konulması gerekmektedir. Vefat halinde ise vefat eden personelin ölüm belgesinin konulması yeterlidir. Ayrıca vefat durumunda bu tazminat kişinin kanuni varislerine ödeneceğinden veraset ilamının da evrak ekinde bulunması ileride doğabilecek ihtilafları ortadan kaldıracaktır.