EYT Sonrası Yıllık İzinlerle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Emeklilikte Yaşa Takılanlarla (EYT) ilgili düzenlemeleri içeren 7438 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair kanun 03.03.2023 tarihi itibari ile yürürlüğe girdi.
Bu düzenlemeyle birlikte sigortalık süresi ve prim ödeme gün sayısını doldurmalarına rağmen yaş şartını bekleyen çalışanlar kurumlarına emeklilik dilekçeleri ile başvurmaya başladılar.
Bu yazımızda emeklilik nedeniyle işten ayrılan çalışanların çalışma süreleri içerisinde kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ilişkin düzenlemeler ile işverenler adına neler yapılması gerektiği hususlarını değerlendirmeye çalışacağız.
Bilindiği üzere işçilerin yıllık izin süreleri 4857 sayılı İş Kanunu’nun Yıllık ücretli izin hakkı ve izin süreleri başlıklı 53 üncü maddesinde düzenlenmiştir.
Ayrıca Sözleşmenin sona ermesinde izin ücreti başlıklı 59 uncu maddesinde de;
“İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar…”
hükmü yer almaktadır.
Bununla birlikte, çoğu zaman, gerek personel azlığı gerekse iş yoğunluğu gibi nedenlerle Belediyelerde çalışan işçilere yıllık izin sürelerinin kullandırılamadığı aşikârdır. Bu kişilere ise her ne surette olursa olsun iş akitlerinin sona ermesinde izin sürelerinin ödenmesi gerekmektedir.
İşverenlerin anayasal bir hak olan dinlenme hakkını, yıllık ücretli izin yönetmeliği kapsamında izin kurulu oluşturarak, çalışanlarına izin kullandırmak suretiyle yerine getirmesi gerekir.
Bu husus çoğu kez Sayıştay Başkanlığı tarafından da tekit konusu yapılmaktadır.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine istinaden işçinin kullanmamış olduğu izin sürelerinin bulunması durumunda, iş akdinin çalışan veya Belediye tarafından sonlandırıldığı zaman izin süresine ait ücretin çalışan veya hak sahiplerine ödenmesi gerekir.
Şimdi gelin emeklilik talebiyle iş akdi sonlandırılan işçilerin izin ücreti hususunda sıkça sorulan birkaç soruyu cevaplandıralım.
Soru 1-
İş akdinin işçi veya işveren tarafından feshedilmesinin kullanılmamış yıllık izin süresinin ödenmesinde bir önem teşkil eder mi?
Cevap
İş akdinin işçi veya işveren tarafından fesih edilmesi bu ücretin ödenmesine engel teşkil etmez. Her iki durumda da kullanılmamış yıllık izin tutarlarının işçiye ödenmesi gerekir.
Soru 2-
Çalışanın yevmiyesi (günlük ücreti) o yıl içerisinde birden fazla kez artmışsa kullanılmamış izin ücreti kıst bir günlük ücret üzerinden ödenebilir mi?
Cevap
Ücretin yıl içerisinde birden fazla artması nedeniyle herhangi bir şekilde kıst bir hesaplama yapılmaz. Kullanılmamış izin ücretleri işçinin sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden ödenir.
Soru 3-
Kullanılmamış izin sürelerine ait ücretin ödenmesinde zaman aşımı var mıdır?
Cevap
4857 sayılı İş Kanunu’na göre iş sözleşmesinden kaynaklanmak kaydıyla kullanılmamış yıllık izin ücretine ilişkin ödemelerde zamanaşımı süresi beş yıldır.
Soru 4-
Kullanılmamış yıllık izin süreleri için zamanaşımı süresi hangi tarihte başlar?
Cevap
5 yıllık zaman aşımı süresi iş akdinin fesih tarihi ile başlamaktadır.
Soru 5-
İşçinin kullanılmamış yıllık izin süreleri toplamı 5 yılı geçiyorsa sözleşmenin feshi durumunda 5 yıldan fazla olan sürelerin ücreti ödenmez mi?
Cevap
Kanunda belirtilen 5 yıl sınırı zamanaşımı ile ilgilidir. Yani iş akdinin fesih edildiği tarihten itibaren beş yıl içinde izin ücretinin talep edilmemesi durumunda tüm sürelere ait ücretler zaman aşımına uğramış olacaktır. Fakat yasal süresi içerisinde talep edilen tüm izinler, 5 yıldan fazla olsa dahi, çalışana veya hak sahibine ödenmesi gerekir.
Soru 5-
İş akdinin feshi ile ödenecek olan bu sürelere ait ücretten hangi yasal kesintiler yapılır?
Cevap
Kullanılmayan yıllık izinlerin ücrete dönüşmesiyle birlikte ödenecek bu ücretten gelir vergisi, damga vergisi ve sigorta primi kesilecektir.
Sigorta primi kesilirken SGK tavan miktarına dikkat edilmelidir.
Soru 7-
Bu sürelere ilişkin prime esas kazanç tutarları hak edildikleri yıllara mı yoksa iş akdinin feshedildiği ayın prime esas kazancına mı dahil edilecektir?
Cevap
4857 sayılı Kanunun 59 uncu maddesinde iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücretin, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödeneceği öngörülmüştür.
Bu doğrultuda, sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerin hizmet akdinin feshinden sonra ödenmesi halinde, 4857 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine göre akdin feshedildiği tarihte hak kazanıldığı nazara alınarak, bu nitelikteki yıllık izin sürelerine ilişkin ücretler akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edilecektir. Akdin feshedildiği ayda çalışılan gün sayısına tekabül eden günlük prime esas kazancın, prime esas günlük kazanç alt sınırının 7,5 katından fazla olması halinde, aşan kısım prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Soru 8-
İş akdinin askıda olduğu yani kişinin prim ödeme gün sayısının bulunmadığı bir ay içinde çalışanın işten ayrılması durumunda sigorta bildirimi nasıl yapılır?
Cevap
İş akdinin askıda olduğu bir dönemde fiili çalışması olmayan bir sigortalıya yıllık izin ücretinin ödenmesi halinde yıllık izin ücreti prime esas kazanç bildirimi yapılan en son ayın kazancına dahil edilecektir.
Aynı şekilde istirahat nedeniyle iş akdi askıda olan bir sigortalının akdin askıda olduğu bir dönemde hizmet akdinin feshedilmesi halinde kullanılmamış yıllık izin ücreti, prime esas kazanç bildirimi yapılan en son aya dahil edilecektir.
Soru 9 –
15.02.2023 – 14.03.2023 (Kamuda Şubat ayı) dönemi içerisinde tam ay çalışan işçinin kullanılmamış izin ücret bordrosundan SGK kesintisi nasıl yapılır?
Cevap
Bu dönemde çalışma günü olarak 28 gün bulunmaktadır. Fakat SGK mevzuatında Ay/dönem içindeki çalışmaları tam olan sigortalıların prim ödeme gün sayıları, ay/dönemin kaç gün olduğuna bakılmaksızın (ay/dönemin 28, 29, 30 veya 31 gün çektiği üzerinde durulmaksızın) 30 gün olarak değerlendirilmektedir.
Örnek
14.03.2023 tarihinde emekli olan Mustafa Beyin günlük ücreti 500 TL olup toplamda 240 günlük kullanılmamış izin süresi bulunmaktadır.
Mustafa Beyin Şubat ayı maaşına ilişkin SGK matrahı 20.500 TL’dir.
Kullanılmamış izin süresine ait ücreti ise;
500 x 240=120.000 TL’dir.
1/1/2023 ila 31/12/2023 tarihleri arasında sigorta primine esas kazanç üst sınırı;
10.008 x 7,5= 75.060 TL olduğundan,
Buna göre;
Sigorta primine esas kazanç üst sınırı= 75.060
Maaş prime esas kazanç miktarı= 20.500
Geri kalan prim esas kazanç miktarı= 54.560
İzin ücreti tutarı= 120.000
İzin PEK tutarı= 54.560
Prim kesilmeyecek izin ücreti matrahı= 65.440
Bu hesaba göre kullanılmamış izin ücreti tutarından 54.560 TL’ye kadar olan kısımdan sigorta primi kesilecekken aşan tutar prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Soru 10-
15.02.2023 – 14.03.2023 (Kamuda Şubat ayı) dönemi içerisinde tam ay çalışması bulunmayan işçinin kullanılmamış izin ücret bordrosundan SGK kesintisi nasıl yapılacaktır?
Cevap 10
Şubat ayında eksik günü olmayan çalışanların prim ödeme gün sayıları 30 gün üzerinden değerlendirilmektedir.
Ay/dönemin son gününde çalıştıktan sonra işten ayrılan sigortalılar hariç olmak üzere, ay içinde işten ayrılan sigortalıların prim ödeme gün sayıları, işten çıkış tarihleri ve ay/dönemin kaç gün olduğuna bakılarak parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanacaktır.
Örnek
10.03.2023 tarihinde emekli olan Mustafa Beyin günlük ücreti 500 TL olup toplamda 240 günlük kullanılmamış izin süresi de bulunmaktadır.
Mustafa Beyin Şubat ayı maaşına ilişkin SGK matrahı 20.500 TL’dir.
Mustafa Beyin kullanılmamış izin süresine ait ücreti;
500 x 240=120.000 TL’dir.
1/1/2023 ila 31/12/2023 tarihleri arasında sigorta primine esas kazanç üst sınırı;
10008 x 7,5= 75.060 TL olmasına rağmen Mustafa Bey 10.03.2023 tarihinde emekli olmuştur.
Mustafa Beyin bu sürede prim ödeme gün sayısı, parmak hesabı ile, 24 gün olarak bulunur.
Buna göre;
Sigorta primine esas kazanç üst sınırı= 75.060/30×24=60.048 TL
Maaş prime esas kazanç miktarı= 20.500 TL
Geri kalan prim esas kazanç miktarı= 39.548 TL
İzin ücreti tutarı= 120.000 TL
İzin PEK tutarı= 39.548 TL
Prim kesilmeyecek İzin ücreti matrahı= 80.452 TL
Bu hesaba göre kullanılmamış izin ücreti tutarından 39.548 TL’ye kadar olan kısımdan sigorta primi kesilecek aşan tutar ise dikkate alınmayacaktır.
Takdir okuyucunundur.
Mehmet YURDCU
Tavşanlı Belediyesi / Kütahya
Yazarın Tüm Yazıları İçin Tıklayın…
Telegram kanalımıza katılmak için tıklayın >> t.me/iscimemurnet
iscimemur.net’i twitter da takip etmek ister misiniz? Tıklayın