Memur ve sözleşmeli personele ödenen kumanya yardımı gelir vergisinden muaf mı?

Memur ve Sözleşmeli Personele Ödenen Kumanya Yardımı Gelir Vergisinden Muaf Mı?

(Bu yazımız 30/11/2022 tarihinde geçerli olan mevzuat çerçevesinde hazırlanmıştır.) 9/11/2022 tarihli ve 32008 sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanarak yürürlüğe giren 7420 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 2 nci maddesi ile hizmet erbabına ödenen yemek ücretinin 51 TL’ye kadar olan kısmı gelir vergisinden muaf tutulmuştur.

“MADDE 2- 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendinin parantez içi hükmü aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve fıkraya aşağıdaki bent eklenmiştir.

“işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir.”

7420 sayılı Kanun ile gelen yukarıdaki değişiklikle birlikte 193 sayılı Kanun’un 23 üncü maddesinin (8) numaralı bendinin son hali ise şu şekildedir;

“Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir.);”

Peki hizmet erbabı ifadesinden kastedilen nedir?

Maalesef 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunuda dahil olmak üzere mevzuatımızda hizmet erbabı ifadesinin tanımı direkt olarak yapılmamıştır. Hizmet erbabı ifadesi çok geniş kapsamlı bir kavram olmakla birlikte, çeşitli mevzuat hükümlerinin satır aralarından elde edilen bilgilere göre, Devlet memurları da dahil olmak üzere bir işverene bağlı olarak çalışan tüm çalışanların kastedildiği anlaşılmaktadır.

Şöyle ki;

Bilindiği üzere Devlet memurları da dahil olmak üzere çalışanlara ödenen çocuk parası, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25 inci maddesinin (4) numaralı bendine göre, gelir vergisinden muaf tutulmuştur. Söz konusu bent şu şekildedir;

“Hizmet erbabına ödenen çocuk zamları (Bu zamlar Devletçe verilen miktarları aştığı takdirde, fazlası vergiye tabi tutulur.)”

Madde bendinde geçen Hizmet erbabı ifadesinden Devlet memurları da dahil olmak üzere ücret geliri elde eden tüm çalışanların kastedildiği açıktır. Zira Devlet memurlarına ödenen çocuk parası da 193 sayılı Kanun’un 25 inci maddesinin 1 inci fıkrasının (4) numaralı bendine göre gelir vergisinden muaf tutulmaktadır.

Aynı Kanun’un 31 inci maddesindeyse Engellilik indirimi tanımlanmış olup madde metninde geçen hizmet erbabı ifadesinden memurlar dahil tüm çalışanlar kastedilmektedir. Söz konusu madde bendi ise şu şekilde;

“Çalışma gücünün asgarî % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece engelli, asgarî % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece engelli, asgarî % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece engelli sayılır ve aşağıda engelli dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilir.”

Yine 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 63 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (3) numaralı bendine istinaden hayat sigortası ve benzeri şahıs sigortası ödemeleri gelir vergisi matrahından indirilmektedir. Madde bendinde geçen hizmet erbabı ifadesinden ise Devlet memurları dahil ücret geliri elde eden tüm çalışanlar kastedilmiştir. Madde bendi aşağıdaki gibidir;

“Sigortanın Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50’si…”

25 Aralık 2021 tarihli ve 31700 sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanarak yürürlüğe giren 7349 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun‘ un 2 nci maddesiyle 193 sayılı Kanun’un 23 üncü maddesine eklenen (18) numaralı bent ücret geliri elde edenlere uygulanacak gelir vergisi istisnasını düzenlemektedir. Söz konusu istisnanın uygulanmasına ilişkinse 319 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği çıkartılmıştır.

7349 sayılı Kanun’un 2 nci maddesi;

“Hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri (Şu kadar ki, istisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenir. Ödenecek vergi tutarı, bu suretle bulunan vergi tutarının içinde istisna tutara isabet eden kısım düşülmek suretiyle hesaplanır. İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamaz. Birden fazla işverenden ücret alanlarda bu istisna sadece en yüksek olan ücrete uygulanır.)”

Şeklindedir.

Burada yer alan hizmet erbabı ifadesinden Devlet memurlarının da kastedildiği ortadadır.

İlave olarak;

Aile yardımı ve çocuk parasındaki gelir vergisi istisnasının uygulama esaslarına yönelik çıkartılan 145 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği‘nde aşağıdaki ifadeler yer almaktadır;

“657, 926 ve 2914 Sayılı Kanunlara Tabi Olan Hizmet Erbabına Yapılan Aile Yardımı Ödemeleri:

Bilindiği üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 28 inci maddesinin 4 numaralı bendinde hizmet erbabına ödenen çocuk zamlarının vergiden müstesna olduğu hükme bağlanmıştır.

Öteyandan, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202 ve müteakip maddelerinde 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununun 153 ve müteakip maddelerinde ve 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununun 10 uncu maddesinde, bu kanunlara tabi olan hizmet erbabının eşleri ile çocukları için aile yardımı ödeneği verilmesi ve bu ödeneğin hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaması hükme bağlanmıştır.

Bu nedenle; 657, 926 ve 2914 sayılı Kanunlara tabi olan hizmet erbabına eşi ve çocukları için “aile yardımı ödeneği” adı altında yapılan ödemelerin, kanunlarında yer alan hükümleri uyarınca ve Gelir Vergisi Kanunu hükümleri ile ilgilendirilmeksizin hiç bir vergiye tabi tutulmadan ödenmesi gerekmektedir.

…”

Yukarıda verilen mevzuat hükümleri ve 145 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinden de anlaşılacağı üzere, yerine göre kullanılan Hizmet Erbabı ifadesinden 657 sayılı Kanunu’na tabi olarak çalışan Devlet memurları da kastedilmektedir.

Dolayısıyla 7420 sayılı Kanun ile yemek ücretine gelen vergi muafiyeti, nakdi kumanya yardımı alan memur ve sözleşmeliler içinde geçerlidir.

Memur ve sözleşmeli personele nakdi olarak ödenen yemek ücreti, kumanya yardımı gelir vergisinden muaf mı?

08.04.2002 tarihli ve 31803 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan Devlet memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile birlikte mahalli idarelerde çalışan memur ve sözleşmeli personele nakdi kumanya yardımı verilmesinin önü açılmıştır. Bu tarihten sonra da söz konusu kumanya yardımından gelir vergisi kesilip kesilmeyeceği hususu tartışma konusu olmuş ve bir belediye Gelir İdaresi Başkanlığından özelge talep ederek nakdi kumanya yardımından gelir vergisi kesilip kesilmeyeceğini sormuştur.

Gelir İdaresi Başkanlığı ise 27/04/2022 tarihli Özelgesinde, 193 sayılı Kanun’un 23 üncü maddesinin (8) numaralı bendini gerekçe göstererek;

“Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin geçici 2 nci maddesi kapsamında, nakden yapılması halinde söz konusu ödemelerin ücretlinin gelir vergisi matrahına dahil edilmesi gerekmektedir.”

Sonucuna varmıştır.

Bu değerlendirme o zaman için doğru bir değerlendirmedir. Zira o tarih için 193 sayılı Kanun’un 23 üncü maddesinin (8) nolu bendi şu şekildeydi.

“Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 6.000.000 lirayı (51 TL) aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakden yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.);”

Eski metinde (Özelgenin verildiği tarihteki metinde) yemek ücreti olarak nakden yapılan ödemelerin ücret olarak vergilendirileceği yazıyorken 7420 sayılı Kanun ile birlikte söz konusu bent aşağıdaki gibi değişmiştir.

“Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir.);”

Değişiklikten de anlaşılacağı üzere nakden yapılan ödemeler ücret olarak vergilendirilir ifadesinin madde bendinden çıkartılmasıyla birlikte nakden ödenen yemek ücretleri de gelir vergisinden muaf hale gelmiştir. Dolayısıyla nakdi olarak ödenen yemek ücretlerindeki 51 TL’ye kadar olan kısım artık gelir vergisinden muaf tutulacaktır.

Sonuç olarak Gelir İdaresi Başkanlığının 27/4/2022 tarihli özelgesinde yapılan I- Gelir Vergisi Kanunu Yönünden değerlendirme geçerliliğini yitirmiştir. Bu sebeple Devlet memurlarına ve sözleşmeli personele ödenen kumanya yardımı gelir vergisinden muaf mı sorusunun cevabı 51 TL’ye kadar olan kısım için evettir.

Kumanya yardımıyla ilgili sıkça sorulan sorulan için tıklayın…

Kumanya yardımında gelir vergisi muafiyetinin uygulanmasının maaşlara yansıması ne kadar olacak?

Mahalli idarelerde günlük 100 ve aylık olarak da 2100 gösterge rakamını geçmemek üzere belirlenen gösterge rakamının memur maaş katsayısı ile çarpılması sonucu bulunan tutar ödenmektedir. Şuan ki katsayılar ile hesaplayacak olursak (2022 yılı ikinci dönem katsayılar) 100 X 0,333603= 33,36 TL günlük kumanya yardımı tutarı ödenebilmektedir. Aylık tutar ise en fazla 21 X 33,36= 700,56 TL olabilir.

Geçmişten günümüze maaş katsayıları için tıklayın…

Kumanya yardımını tavandan ödeyen belediyelerce personele verilecek tutar aylık 700,56 TL’dir. Bu tutarın günlük karşılığı da (33,36 TL) 7420 sayılı Kanun ile belirlenen 51 TL’den daha az olduğu için nakdi kumanya yardımının tamamı gelir vergisinde muaf olacaktır.

Damga vergisi ise kesilmeye devam edilecek

Damga vergisine ilişkin daha önce burada yapılan açıklamalar 322 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile birlikte geçersiz olmuştur. Zira bahsi geçen tebliğle birlikte artık kumanya yardımından damga vergisi kesilmeyecektir. Detaylı açıklama için https://iscimemur.net/yemek-parasi-ile-isinma-yardiminda-damga-vergisi-muafiyeti-var-mi/ yazımızı okuyunuz.

2022 yılı Kasım ayı itibariyle %27’lik vergi diliminde bulunan bir Devlet memurunun brüt 700,56 TL kumanya yardımı alacağını düşünelim. Gelir vergisi muafiyeti olmasaydı bu kişiye ödenecek kumanya yardımından 189,15 TL gelir vergisi kesilecekken, 7420 sayılı Kanunla birlikte artık bu tutar kesilmeyecektir.

Damga vergisine ilişkinse herhangi bir düzenleme olmadığı için damga vergisi kesilmeye devam edilecek olup 700,56 TL’nin damga vergisi tutarı 5,31 TL’dir.

Sonuç olarak brüt 700,56 TL nakdi kumanya yardımının net tutarı 700,56 – 5,31= 695,25 TL‘dir.

Aynı tutar sözleşmeli personel içinde geçerlidir.

Her ne kadar sözleşmeli personele ödenen nakdi kumanya yardımı memurdan farklı olarak sigorta primine esas kazanca da dahil edilse bile, 11/11/2022 tarihli ve 32010 sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve daha sonra çıkartılan (23/11/2022 tarihinde) 2022/20 sayılı SGK Genelgesiyle birlikte yemek parasındaki SGK istisnası değişmiştir. Söz konusu genelgeyle birlikte yeni istisna tutarı günlük brüt asgari ücretin yüzde 23,65’i olarak tespit edilmiş olup yeni istisna tutarı şuan için (30/11/2022) 51,01 TL’dir.

Belirlenen yeni istisna tutarı sözleşmeli personele ödenen günlük yemek ücretinden fazla olduğu için sözleşmeli personele ödenen kumanya yardımı hem sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyecek hem de gelir vergisinden muaf tutulacaktır.

Dolayısıyla sadece damga vergisi kesileceği içinde sözleşmeli personelin cebine girecek net tutar da 695,25 TL‘dir.

Yemek parasındaki SGK istisnası nasıl uygulanacak, nelere dikkat etmek gerekiyor?

İsa ARAS

Yazarın Tüm Yazıları İçin Tıklayın…

Yemek ücretini NET 55 TL olarak uygulayan kurumlara Vergi ve SGK istisnalarını da içeren formül önerisi için tıklayın…

⇒ iscimemur.net’i twitter da takip etmek ister misiniz? Tıklayın