Yeni düzenleme sonrası 5434 sayılı Kanuna tabi memurun emekli maaşı nasıl hesaplanır?
Bilindiği üzere memur emeklilerinin maaşları 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununun 28 inci maddesinin dördüncü fıkrasına istinaden memurlara yapılan maaş artışı oranında artırılmakta olup mezkur maddenin ilgili kısmı şu şekildedir;
“8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa göre aylık ödenmekte olanların aylıklarının hesabında da toplu sözleşme hükümlerine göre belirlenen aylık ve taban aylık katsayıları esas alınır. 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalılık hali esas alınarak bağlanan yaşlılık, malullük veya ölüm aylıklarında yapılacak artışlar hakkında 5510 sayılı Kanunun 55 inci maddesinin ikinci fıkrası uygulanmaz ve bu aylıklar toplu sözleşme hükümlerine göre belirlenen aylık ve taban aylık katsayılarındaki artış dikkate alınarak artırılır.”
Bununla birlikte 15/07/2023 tarih ve 32249 sayılı Resmi Gazete ‘de yayınlanan 7456 sayılı Kanunun 2 nci maddesi ile 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa aşağıdaki ek madde eklenerek memur emeklilerinin emekli maaşlarına %6,34 oranında ilave zam daha yapılmıştır.
“EK MADDE 86- Bu Kanuna göre emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı ile dul ve yetim aylığı bağlananlara, ödenen aylıklar ve bu Kanunun ek 81 ve ek 85 inci maddeleri uyarınca yapılan ek ödemeler hariç aylıkları ile birlikte her ay itibarıyla yapılan ödemeler toplamının %6,34’ü oranında ilave ödeme yapılır.
Bu ödeme Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenmesini izleyen iki ay içinde faturası karşılığında Hazineden tahsil edilir.
Bu madde uyarınca yapılacak ödeme, 8/2/2006 tarihli ve 5454 sayılı Kanunun 1 inci maddesi uyarınca yapılacak ek ödemenin matrahına dahil edilmez.
Yukarıdaki hükümler 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalılar ile hak sahipleri hakkında ilgisine göre uygulanır.”
İlgili mevzuat hükümlerinden kısaca bahsettikten sonra gelin yukarıda bahsi geçen yeni gelişme doğrultusunda 5434 sayılı Kanuna tabi bir memurun emekli maaşı nasıl hesaplanır örneklerle birlikte inceleyelim.
Örnek 1:
1 inci derecenin 4 üncü kademesinde bulunan ve memuriyette 29 yıl, özel sektörde 4 yıl olmak üzere toplam 33 yıl çalışması olan, 3600 ek göstergeli bir memurun emekli maaşı nasıl hesaplanır?
Emekli sandığı matrahına giren kalemlerin 1 Temmuz 2023 tarihi itibariyle geçerli olan katsayılarla çarpılması suretiyle bulunan tutarlar;
Aylık: 1500 X 0,509796= 764,69 TL
Kıdem: 500 X 0,509796= 254,90 TL
Ek Gösterge: 3600 X 0,509796= 1835,27 TL
Taban Aylık: 1000 X 7,979285= 7979,27 TL
Emeklilik Yansıtma: 9500X 0,509796 X 145 / 100= 7022,44 TL
Olup emekli matrahı 17.856,58 TL olarak hesaplanacaktır.
Memur emekli maaşı hesabında aylık bağlanma oranı 25 yıla %75 ve 25 yılı geçen her bir yıl için %1 ilave edilmek suretiyle belirlenmektedir. Bir yıldan artan süreler ise aylık bağlanma oranına oransal olarak ilave edilir.
Dolayısıyla örneğe konu memurumuzun aylık bağlanma oranı %83 olacaktır.
Daha önce emekli sandığı matrahına yukarıdaki şekilde belirlenen aylık bağlanma oranının uygulanması suretiyle ilgilinin çıplak emekli aylığı tespit edilmekteydi.
O halde kişinin çıplak emekli maaşı;
17856,58 X 83 / 100 = 14.820,96 TL olarak hesaplanmakta ve bu tutara, hesaplanan tutarın %4’ü, 5454 sayılı Kanun gereği, ek aylık adıyla ilave edilmekteydi.
Ek aylık tutarı örneğe konu memur için aşağıdaki gibi hesaplanır;
14820,96 X 4/100= 592,84 TL
7456 sayılı Kanunla birlikte artık memur emeklisinin maaşına %6,34 oranında ek bir ilave ödeme daha eklenmiştir.
7456 sayılı Kanun ile memur emeklisinin maaşına eklenen ilave ödeme aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır;
15.413,80 (14820,96+592,84) X 6,34/100= 977,23 TL
Son durumda örneğe konu memurun toplam emekli aylığı aşağıdaki olacaktır.
14.820,96 + 592,84 + 977,23 = 16.391,03 TL
Not: Emekli matrahı memur bordrolarında genelde yazmaktadır. Eğer yazmıyorsa tarafınızdan kesilen emekli sandığı kesintisi kalemini 16 ya bölüp 100 ile çarpmak suretiyle de matrahı bulunabilir.
Örnek 2:
1 inci derecenin 4 üncü kademesinde bulunan 34 yıl 6 ay kıdemli, ek göstergesi 2800 olan bir memurun emekli maaşı nasıl hesaplanır?
Emekli sandığı matrahına giren kalemlerin 1 Temmuz 2023 tarihi itibariyle geçerli olan katsayılarla çarpılması suretiyle bulunan tutarlar;
Aylık: 1500 X 0,509796= 764,69 TL
Kıdem: 500 X 0,509796 = 254,90 TL
Ek Gösterge: 2800 X 0,509796 =1427,43 TL
Taban Aylık: 1000 X 7,979285=7979,27 TL
Emeklilik Yansıtma: 9500X 0,509796 X 85 / 100= 4116,60 TL
Olup emekli matrahı 14.542,91 TL olarak hesaplanacaktır.
Örneğe konu memur emeklisinin maaş bağlanma oranı ise 34 yıl 6 ay kıdem için %84,5’tir.
Dolayısıyla ilgili kişinin;
Çıplak emekli aylığı: 14.542,91 X 84,5 / 100= 12.288,76 TL
5454 Kanun gereği %4 ek aylık: 12.288,76 X 4 / 100= 491,55
7456 Gereği %6,34 ilave ödeme: 12.780,31 (12.288,76+491,55) X 6,34 / 100= 810,27 TL
Olmak üzere toplam emekli aylığı 13.590,58 TL olarak hesaplanabilir.
Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumunun internet sitesi üzerinden de 5434 sayılı Kanuna tabi memurların emekli maaşı ile ikramiye tutarı hesaplanabilmektedir. Buna ilişkin bağlantı linki https://uyg.sgk.gov.tr/IkramiyeMaasHesapla4c/Welcome.do olup SGK hesaplama robotuna, yazımızın yayımlandığı tarih itibariyle, 7456 sayılı Kanun ile gelen %6,34 henüz eklenmemiştir. İleri bir tarihte gerekli güncelleme yapılacaktır.
Değerlendirme;
Yukarıdaki bilgileri verdikten sonra emekli maaşları ile ilgili kısa bir değerlendirme yapmak isterim. Önceki dönemlerde memur maaşlarının hesaplanmasında özel hizmet tazminatı, ek ödeme ve yeni yapılan ilave ödeme olmadığından veya çok az bir yer tuttuğundan memurlar emekli olduklarında çalışırken aldıkları maaşlarına yakın bir emekli maaşı almakta idiler.
Gerek emekli matrahına dahil olmayan özel hizmet tazminatı düzenlemeleri, gerek 666 KHK ile yapılan ek ödeme düzenlemesi ve gerekse de yeni yapılan 8138,89 TL tutarındaki seyyanen zam (ilave ödeme) düzenlemesi emekli matrahlarına ve dolayısı ile emekli maaşlarına yansıtılmamıştır. Bu sebeple de emekli maaşları çalışırken alınan rakamın çok çok altına düşmüştür. Bugün 22.000,00 TL maaş alan bir memur, emekli olunca 13.000,00 TL emekli maaşı alacaktır. Bu ise kişilerin emekli olmaktan kaçınmasına ve yaş haddine kadar çalışmak istemelerine yol açacaktır.
Unutulmamalı ki insanları emekliliğe özendirmek için gerekli düzenlemeler yapılmaz ise çalışma hayatına atılacak genç kitlenin işsizlik sorunuyla mücadele edilmesi daha büyük maliyetlerin doğmasına sebep olacaktır.
Memurlara yapılan 8138,89 liralık seyyanen zamda en büyük katkının dolaylı yoldan TÜRK-İŞ ve Türk –İş başkanı tarafından yapıldığının ve demokrasinin bir gereği olan seçim nedeni ile yapıldığının unutulmaması gerekmektedir. Çerçeve sözleşmenin daha aşağı bir rakamlarla yapılması halinde bu 8138,89 liranın verilmeyeceği değerlendirilmektedir.
Üzülerek söylemek isterim ki memura verilen seyyanen zam (ilave ödeme) aslında dolaylı yoldan da olsa TÜRK-İŞ Konfederasyonu ve bu kurumun değerli başkanının bir başarısıdır. Zira onların kamu işçileri için yapılan çerçeve sözleşmeye yazdırmış olduğu rakamlar memur için emsal teşkil etmiş ve Devlet memur maaşının kamu işçisine ödenen maaştan daha az olmaması için seyyanen zam (ilave ödeme) yapmak durumunda kalmıştır.
İleride yapılacak Toplu sözleşmelerde taban aylık kalemine seyyanen zam yapılması ve ya memur emekli maaşı hesaplama formülünün değiştirilmesi hususunda çalışmalar yapılmasını temenni ederim.
Esenlik dileklerimle;
Selim SALTAN
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi
Yazarın tüm yazıları için tıklayın…
Telegram kanalımıza katılmak için tıklayın >> t.me/iscimemurnet
iscimemur.net’i twitter da takip etmek ister misiniz? Tıklayın