6772 sayılı Kanun kapsamında ödenen Devlet ikramiyelerinde çalışma süresi nasıl hesaplanır?

Devlet ikramiyesi ödemelerinde çalışma süresi nasıl hesaplanır? 6772 sayılı Kanun kapsamında ödenen ikramiyelerde, Devlet ikramiyesi ödemelerinde çalışma süresi nasıl hesaplanır?

“Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun” kapsamında yapılan ilave tediye ödemeleri, ödemenin bulunduğu yıla ait hizmet sürelerinin nasıl hesaplanacağı ve ilave tediyenin ödemesinden önce veya ödemesinden sonra iş akdi sonlanan çalışanlar ile ilgili neler yapılması gerektiği hususunu ele alacağız.

Bilindiği üzere Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanunun mezkur 1. ve 3. maddelerine istinaden Belediyeler bünyesinde istihdam edilen daimi işçilere yılda toplam 52 günlük ilave tediye ödemesi yapılmaktadır.

Ayrıca ilgili kanunun ek birinci maddesinde yer alan;

“Bu Kanun uyarınca işçilere yapılan ilave tediyelerden ayrı olarak, her yıl için her biri bir aylık istihkakları tutarını (hafta ve genel tatil ücretleri dahil) geçmemek şartıyla toplu iş sözleşmeleri ile en çok iki ikramiye daha verilebilir.”  hükmü gereğince 52 günlük Devlet ikramiyesinin haricinde ilgili kamu kurumu tarafından da işçiye ikramiye ödenebilmektedir. Toplu İş Sözleşmelerine hüküm koyulmak suretiyle ödenen bu ikramiyeler bir seferde 30 günü geçmemek üzere en çok iki ikramiye daha, yani yılda toplam 60 gün daha ikramiye vermek mümkündür. Bu şekilde ikramiye alan kamu işçilerinin toplam ikramiye günü 52 + 60= 112 gün olmaktadır. Biz ise bu yazımızda, Sayıştay kararları kapsamında, sadece Devlet ikramiyesi ile ilgili hususu inceleyeceğiz.

6772 sayılı Kanunun 1 ve 3 üncü maddelerine istinaden ödenecek ilave tediyelerin hangi tarihte ödeneceği Cumhurbaşkanlığı Kararıyla belirlenmektedir.

İşçinin, İlave tediyelerin ilişkin olduğu yılın başlangıcı ile yılın son günü arasında çalışmasına devam ettiğini varsaydığımızda, yılda toplam 112 günlük ilave tediye alacağı açıktır.

Uygulayıcılar olarak ilave tediye konusunda zaman zaman karşımıza bazı sorunlar çıkabilmekte ve bir takım tereddütler yaşayabilmekteyiz.

Peki nedir bu tereddütler?

1-İlave tediye ödemesinden önce işten ayrılan çalışan olması durumunda ne yapmak gerekir?

2- İlave tediye ödemesini tam alıp aynı ay içinde veya takip eden ay içinde işten ayrılan çalışanlar için nasıl işlem tesis edilmelidir?

Burada şu iki husus ortaya çıkmaktadır;

a- 1 inci maddede belirtilen durumlarda çalışana bir ödeme yapılacak mıdır? Yapılacaksa çalışma süresi dikkate alınarak kıstelyevm hesabı nasıl yapılır?

b- 2 nci maddede belirtilen durumlarda fazla ödenen tutarın çalışma süreleri ile orantılı olarak geri alınıp alınmayacağı hususudur.

Bilindiği üzere Belediyelerde yapılan denetimlerden en önemlileri Sayıştay Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Sayıştay uzman denetçisi Turgut AŞÇI tarafından hazırlanmış olan “Denetçi Yardımcılarına Verilen İş Ve İşçi Mevzuatı Meslek Kursu Notları” başlıklı yazısının 4.8 İlâve Tediyelerin Hesaplanması bölümü 1-Hesaplamalarla İlgili Sayıştay Genel Kurulu’nun 04.04.1985 tarihli ve 4492/1 Sayılı Kararı alt başlığında;

“Bu durumda, 6772 sayılı Kanun kapsamına giren işçilere, ilâve tediyelerin ilişkin bulunduğu yıla ait hizmet süreleriyle mütenasip şekilde ve en çok 52 günlük ücretleri miktarında hesaplanacak ilâve tediyelerinin Bakanlar Kurulunca saptanan tarihlerde ödenmesi gerekmektedir. Kanunun kabul ettiği bu ilkeler uyarınca, işçinin, ödemelerin İlişkin bulunduğu yıla ait hizmet süreleri toplamının behemahal dikkate alınması ve ilâve tediyelerin hizmet süreleri ile orantılı şekilde hesaplanıp ödenmesi zorunluluğu bulunduğundan, ilâve tediye taksitlerinden bir ya da birkaçının ödenmesinden sonra işe girmenin veya taksitlerden bir bölümünün ödenmesinden önce işten ayrılmanın, ilâve tediyeye hak kazanma açısından işçiyi olumsuz yönde etkilememesi gerekir. Hal böyle olunca, ilâve tediyelerin ilişkin bulunduğu yıl içinde herhangi bir tarihte işe giren işçinin yıl sonuna kadar çalışacağı varsayımı ile bulunacak hizmet süresinin esas alınması ve bir tam yıl (365 gün) çalışan işçiye 52 günlük ücreti tutarında ödemede bulunulacağından, yukarıda belirtilen biçimde hizmet süresi saptanan işçiye kaç günlük ücreti tutarında ilâve tediye yapılacağının orantı yoluyla hesaplanıp ödenmesi icap etmektedir. Eğer, bu işçi yılın bitiminden önce işten ayrılacak olursa, İşe giriş tarihi ile ayrılış tarihi arasındaki hizmet süresine göre yeniden bir değerlendirme yapılması ve yukarıda açıklanan yönteme göre yapılacak hesaplama sonunda ileride ödenecek ilâve tediye taksitlerinden bir alacağı ortaya çıkarsa bu alacağının verilmesi, işten ayrıldığı tarihe nazaran fazla ödeme yapıldıysa, bu miktarın geri alınmaması gerekmektedir.”

ifadeleri yer almıştır.

28.04.1985 tarihli ve 18738 sayılı Resmi Gazete ’de yayınlanan söz konusu karara ulaşmak için tıklayın…

Peki Belediyemizde ilâve tediye taksitlerinden bir ya da birkaçının ödenmesinden sonra işe girme veya taksitlerden bir bölümünün ödenmesinden önce işten ayrılmalar durumunda, ilâve tediyeye hak kazanma açısından nasıl bir hesaplama yapılacaktır?

İlâve Tediye Ödemeleri İle İlgili Örnekler ve Çözümleri:

ÖRNEK 1: A Belediyesinde daimi işçi olarak çalışan ve günlük brüt ücreti 250 TL olan işçi personel 29.04.2022 tarihinde Cumhurbaşkanlığı tarafından açıklanan 13 günlük ilave tediye ikramiyesini aldıktan sonra 14.05.2022 tarihinde de, 5510 Sayılı Kanun Kapsamında yaşlılık aylığına hak kazanması nedeniyle, kendi talebiyle iş akdi sonlandırılmıştır.

Hesaplama Çözüm: İşçinin 2022 yılı çalışma süreleri;

Ocak 31

Şubat 28

Mart 31

Nisan 30

Mayıs 14

Olmak üzere toplam 134 gündür.

İşçinin Emekli Olduğu Tarih İtibariyle Toplam İlave Tediye Hakkı:

365     52

134     X

365 gün için 52 günlük ilave tediye hak ediliyorsa 134 gün için ne kadar ilave tediye hak edilir? Hesaplama mantığı doğrultusunda şu şekilde bir formül kurabiliriz.

134×52/365= 19.09

134 gün için hak edilen ilave tediye (Devlet İkramiyesi) tutarı 19,09 güne karşılık gelecek tutardır. Fakat söz konusu işçi 28.01.2022 ve 29.04.2022 tarihlerinde ödenen 13+13=26 günlük ilave tediye ödemesinden yararlanmıştır.

Bu durumda, yani oransal olarak bakıldığında, hak edilen gün 19,09 iken toplamda 26 günlük ilave tediyeden yararlanmış olan işçiden aradaki fark geri alınacak mıdır?

A Belediyesinde daimi işçi olarak çalışan ve ilave tediyenin ilişkin olduğu yılbaşında görevde olan işçiden, hizmet süresine göre hak kazandığı ilâve tediyeden fazla ödenen 26,00-19.09= 6.99 güne karşılık gelen ilave tediye tutarı geri alınmayacaktır. (R.G. 28.04.1985- 18738)

ÖRNEK 2: A Belediyesinde daimi işçi olarak çalışan ve günlük brüt ücreti 250 TL olan işçi 28.01.2022 tarihinde Cumhurbaşkanlığı tarafından açıklanan 13 günlük tutarındaki ilave tediye ikramiyesini almış 12.04.2022 tarihi mesai süresi sonunda, saat 20:00 ’de hayatını kaybetmesi nedeniyle iş akdi 12.04.2022 tarihi itibari ile sona ermiştir.

Hesaplama Çözüm 2: İşçinin 2022 yılı çalışma süreleri;

Ocak 31

Şubat 28

Mart 31

Nisan 12

Olmak üzere toplam 102 gündür.

İşçinin Ölüm Tarihi İtibariyle Toplam İlave Tediye Hakkı:

365     52

102      X

Oransal hesaplamayla birlikte 102×52/365= 14.53 gün olarak bulunacaktır. Fakat çalışan 28.01.2022 tarihinde 13 günlük ikramiyesini almış 12.04.2022 tarihinde ölüm nedeniyle iş akdi sona ermiştir.

Bu durumda 2022 yılı için toplam hak edilen 14,53 günlük tutardan daha önce ödenen (28.01.2022 tarihinde) 13 günlük tutar düşülecek ve kalan 1,53 güne karşılık gelen tutar (1,53 X günlük brüt ücret) ilgilinin yasal varislerine ödenmesi gerekir.

Çalışanın son çalışma süresi A belediyesinde geçtiği göz önüne alındığında son çalıştığı dönem olan 2022 Mart ayı (15.03.14.04.2022) dönemi hizmetleri Muhtasar Aylık Prim Ve Hizmet Belgesi ile 26.04.2022 tarihine kadar Gelir İdaresi Başkanlığı ile SGK’ya gönderilecektir.

Çalışanın 1,53 lük ilave tediye ödemesinin tarihi, 2022 yılı için, 29.04.2022 olması ve Belediyelerin bu tarihten önce ödeme işlemlerini gerçekleştiremeyeceği nedeniyle bu kazançtan dolayı hangi yasal kesintiler yapılarak, hangi usul ve esaslar dairesinde işlem tesis edilecektir?

Öncelikle bu kazançtan mutlaka 193 ve 488 sayılı kanunlar gereği gelir ve damga vergisi kesilecektir.

Peki sigorta prim kesintisi yapılacak mı?

6772 Sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde;

“……Bu tediyelerden çeşitli işçi sigortalarının icap ettirdiği primler kesilmez ve bu paralar borç için haczedilemez.”

hükmü yer almakta iken 5510 Sayılı Kanunun Prime Esas Kazançlar başlıklı 80 inci maddesinin birinci fıkrasının c bendinde yer alan;

“c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.”

hükmü gereğince, ilgili maddenin yürürlük tarihi itibariyle, sigorta prim kesintileri yapılmaya başlanmıştır. (Konuya ilişkin Yargıtay kararı için tıklayın…)

Peki hizmet akdinin olmadığı bir dönemde ödenen bu ilave tediye ikramiye tutarından sigorta primi kesilecek mi? Kesilecekse hangi yol izlenmeli?

Burada öncelikle 2022 Mart ayı içerisinde Muhtasar Prim Ve Hizmet Belgesi ile 12.04.2022 tarihinde ölen çalışan için yatırılan prime esas kazanç toplamına bakmamız gerekmektedir. Zira Belediyelerde uzun süreli kullanılmamış yıllık izin hakların bulunduğu ve iş akdi ne şekilde sonlanırsa sonlansın iş akdinin feshinde ilgililere bu tutarların ödenmesi gerektiğinden dolayı söz konusu tutarların ödenmesiyle birlikte sigorta prim tavanı (2022 yılı için sigorta primine esas kazancın üst sınırı aylık 37.530,00 TL’dir) aşılabilmektedir. Sigorta prim tavanı aşılması durumunda söz konusu ödemeden sigorta primi kesilmeyecektir.

Yapılan diğer ödemelerle birlikte sigorta tavanının aşılmaması durumunda ise devreye;

Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliğinin 102 nci maddesinin 3 fıkrasının (ğ) bendi girmektedir. Söz konusu bentte;

ğ) (Değişik bent: 18.08.2021 – 31572 s. R.G. Yön./25. md.)  Toplu iş sözleşmelerine tabi işyeri işverenlerince veya kamu idarelerince ya da yargı mercilerince verilen kararlar ile arabuluculuk faaliyeti sonunda tanzim edilen ve ilam niteliğinde bulunan anlaşma belgesine istinaden, hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenen ücret dışındaki ödemelere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilmek üzere belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihlerini veya arabuluculuk anlaşma belgesinin ilam niteliğini kazandığı tarihi,

….

takip eden ayın 26’sına kadar Kuruma, e-sigorta kanalıyla gönderilmesi veya kağıt ortamında verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.” Denilmektedir.

Bu fıkraya istinaden örnek 2’deki çalışan için ek aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenerek kişinin hizmetinin bulunduğu son ay olan 2022 Mart ayının kazancına dahil edilip Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine veya Merkez Müdürlüklerine verilmesi gerekmektedir.

Sonuç:

Eğer, işçi yılın bitiminden önce işten ayrılacak olursa;

İşe giriş tarihi ile ayrılış tarihi arasındaki hizmet süresine göre yeniden bir değerlendirme yapılması ve yukarıda açıklanan yönteme göre yapılacak hesaplama sonunda ileride ödenecek ilâve tediye taksitlerinden bir alacağı ortaya çıkarsa bu alacağının verilmesi, işten ayrıldığı tarihe nazaran fazla ödeme yapıldıysa, bu miktarın geri alınmaması gerekmektedir.          

Mehmet YURDCU

Tavşanlı Belediyesi

 “Bilmediğini bilmekte insan için çok değerli bir bilgidir.”

Makale arşivimiz için tıklayın…