Çocuk parasındaki SGK muafiyetinde dikkat edilecek hususlar

Çocuk parasındaki SGK muafiyetinde dikkat edilecek hususlar neler?

Kamu Kurum ve Kuruluşları bünyesinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında istihdam edilenler Toplu İş Sözleşmesi veya bireysel iş sözleşmeleriyle maaşlarına ilave ek kazançlar elde edebilmektedirler. Bu kazançlardan bir tanesi de “Çocuk Yardımı” adı altında yapılan ödemedir.

Daha önceki yazımızda Çocuk Yardımı tutarının gelir vergisi matrahına dahil edilip edilmediğiyle Devlet memuruna verilen tutardan daha fazla ödenen çocuk parasının vergiye tabi tutulup tutulmayacağını 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu kapsamında değerlendirmiştik. Yazımız için tıklayın…

Bu yazımızda ise çocuk parasını 5510 sayılı Kanun kapsamında ele alacağız.

Bu husus 5510 Sayılı Kanuna dayanılarak çıkartılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları başlıklı 97’nci maddesinin yedinci fıkrasının (b) bendinde şu şekilde ele alınmıştır;

“b) Sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla ve fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın; sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını,

lise ve dengi öğrenim veya 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını,

Yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarından en fazla iki çocuk için çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerin, çocuk başına aylık asgari ücretin %2’si, 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin mülga (C) fıkrası kapsamında çalışan sigortalıların aynı şartları haiz her bir çocuğu için % 4’ü oranındaki tutarı,

…

Prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaz.”

Yukarıda anlatılmak isteneni;

Brüt Aylık Asgari Ücret X % 2 X Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar)= İstisna Tutarı

Ödenen Çocuk Zammı – İstisna Tutar = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı

Şeklinde formülleştirebiliriz.

Aynı husus Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün 18/06/2020 tarih ve 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi’nde de ele alınmış ve genelgede 2- Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar yönünden kısmen prime tabi tutulacak kazançlar başlığının 2.2- Çocuk zammı (yardımı) alt başlıklı kısmında benzer şekilde düzenlenmiş fakat verilen örneklerde değişiklikler yapılmıştır.

Gerek Kamu gerekse özel sektör işyerlerinde 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki çalışanlara ödenen çocuk parasından prime esas kazanç muafiyeti belirlenirken dikkat edilecek hususlar nelerdir?

En fazla iki çocuk için uygulanan bu muafiyet aslında her koşul ve şartta değil, belli başlı bazı durumlarda uygulanabilmektedir. Hangi durumda kimlere prim muafiyetinin uygulanacağı hususlarını şu şekilde derleyebiliriz;

Çocuk parasında SGK muafiyetinin uygulanabilmesi için aranan şartlar;

Sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla ve fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın;

1- Sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını doldurmamış çocuklarından,

2- Lise ve dengi öğrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde mesleki eğitim görmesi halinde 20 yaşını doldurmamış çocuklarından,

3-Yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocuklarından,

4- Yaşına bakılmaksızın Kanuna göre malul olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarından,

En fazla iki çocuğa kadar bu muafiyetten yararlanması mümkündür.

Bu şartların gerçekleşmemesi durumunda ise çocuk parası adı altında ödenen tutarların tamamı prime esas kazanca dahil edilecektir.

Kamu kurumlarında yapılan Toplu İş Sözleşmelerinde çocuk parası çoğunlukla Devlet memurlarına yapılan ödemedeki usul ve esaslar ile tutara endekslenmektedir.

Çocuk için aile yardımının ödenmeyeceği haller ise 657 sayılı Kanunun 206’ncı maddesinde şu şekilde açıklanmıştır;

“Aşağıdaki hallerde çocuklar için aile yardımı ödeneği verilmez:

1- Evlenen çocuklar,

2- 25 yaşını dolduran çocuklar (25 yaşını bitirdiği halde evlenmemiş kız çocukları ile çalışamayacak derecede malullükleri resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.),

3- Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç)

4- Burs alan veya Devletçe okutulan çocuklar.” (Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin Toplu Sözleşme gereğince ödeniyor. Madde 11)

657 sayılı Kanunun 206’ncı maddesinde sayılan hususların dışında, çocuğun eğitim görüp görmediğine bakılmaksızın erkeklerde 25 yaşını dolduruncaya kadar, kızlarda ise evleninceye kadar memura çocuk parası ödenmektedir.

İşçiye ödenecek çocuk parasının da memura ödenen usul ve esaslara göre belirlenmesi kararlaştırılmışsa, bu durumda prim muafiyetinin uygulanabilmesi için yukarıda sayılan şartlara bakılacaktır.

Örneğin 20 yaşında olup herhangi bir yükseköğretim kurumunda okumayan çocuğu için işçi çocuk parası alabilecekken tarafına ödenen bu çocuk parasınaysa herhangi bir prim muafiyeti uygulanmayacaktır. Aynı çocuk eğer bir yükseköğretim kurumunda okuyor olsaydı bu kez durum farklı olacak ve ödenen çocuk parasının belli tutarı prime esas kazanca dahil edilmeyecekti.

Örnek 1: Biri 21 diğeri 24 yaşında olmak üzere iki çocuğu bulunan işçinin çocuklarından biri yükseköğretimde okuyor (21 Yaşında olan) diğeri ise okulu bitirmiş fakat herhangi bir yerde çalışmıyor olsun. İşçi her iki çocuğu içinde çocuk parasından yararlanmakta olup;

Yararlanılan çocuk parası: 58,86 X 2= 117,72 TL’dir.

İşçiye ödenen çocuk parasını prime esas kazanç muafiyeti kapsamında değerlendirdiğimizde;

– Birinci çocuğun yükseköğrenimde olması ve henüz 25 yaşını doldurmamış olması nedeniyle muafiyet için gerekli şartı sağladığı,

– İkinci çocuğun 18 yaşını doldurmuş olması ve herhangi bir yükseköğrenime devam etmemesi nedeni ile gerekli şartları sağlamadığı,

Görülmektedir.

Bu durumda şartları taşımayan çocuk için ödenen 58,86 TL’nin tamamı prime esas kazanca dahil edilirken şartları taşıyan diğer çocuk için ödenen 58,86 TL ise prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

Zira 5004 X % 2 X 1 (şartları taşıyan 1 çocuk için) = 100,08 TL istisna tutarı söz konusudur. İstisna tutarı da bir çocuk parasından (58,86 TL) fazla olduğu için prime esas kazanca dahil edilecek tutar yoktur.

Yukarıda verilen örnekten yola çıkarak çocuk sayısının 2 den fazla olması durumunda da gerekli şartların sağlanıp sağlanmadığı dikkate alınarak işlem yapılmalıdır. 

Sigorta Primleri Genel Müdürlüğünün 2020/20 sayılı Çocuk Zammı (Yardımı) başlığında özel sektöre yönelik örnekler verilmiş olup kamu kurumları ile ilgili herhangi bir örnek bulunmamaktadır. İşçiye ödenecek çocuk parasını 657 sayılı Kanun kapsamında Devlet memurlarına ödenen tutara endekslemiş kurumlarda bu durum daha da karmaşık bir hal almaktadır. Bu husus başka bir yazımızda değerlendirilecektir.

Sonuç olarak işçiye ödenen çocuk parasında prim muafiyeti uygulanabilmesi için mutlak surette belirtilen şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şartların gerçekleşmediği durumlardaysa ödenen çocuk parası herhangi bir muafiyete tabi tutulmayacak, ödemenin tamamı prime esas kazanca dâhil edilecektir. Çocuk parasındaki SGK muafiyetinde dikkat edilecek hususlar

Mehmet YURDCU

Tavşanlı Belediyesi

Tavsiye Yazı: Devlet ikramiyesi ödemelerinde çalışma süresi nasıl hesaplanır? Tıklayın

Genel Kültür Deneme Sınavlarımız İçin Tıklayın

Bizi Twitter da takip etmek ister misiniz? Tıklayın